ชนชั้น-ความไม่เป็นธรรม และการลาออกของแพทย์
จากใจของนายแพทย์ประกิต อนุกูลวิทยา อายุ 34 ปี ปัจจุบัน เป็นอาจารย์แพทย์สาขาประสาท จุฬาฯ ข่าวที่เราเห็นแพทย์มีการลาออกจากระบบราชการอย่างจำนวนมาก หรือผลิตมาเท่าไรก็ไม่เพียงพอต่อคนไข้ เป็นปัญหาที่เป็นมายาวนาน ที่จะเป็นข่าวดังเมื่อเราเห็นแพทย์จบใหม่มีการลาออกจากระบบราชการอย่างจำนวนมาก หรือเห็นแพทย์ที่ซึมเศร้าฆ่าตัวตาย แต่ก็ไม่เคยได้รับการแก้ไขให้เป็นรูปธรรมที่แท้จริง ปัญหานี้เป็นปัญหาที่เกิดขึ้นทุกวันของการเป็นแพทย์ คนทั่วไปอาจจะไม่ทราบ แพทย์เด็กๆหรือเรียกว่า แพทย์ใช้ทุนตัวเล็กๆ ที่รักษาคุณตา คุณยาย ที่เห็นยิ้มๆ ภายใต้รอยยิ้มเขาอาจจะมีคราบน้ำตามากมาย บางคนอาจจะหัวเราะภายใต้ภาวะซึมเศร้า มีเพื่อนผมจำนวนไม่น้อยที่ต้องรักษาโรคซึมเศร้า ซึ่งเกิดขึ้นในตอนที่เป็นแพทย์ใช้ทุน รากเหง้าของปัญหานี้ส่วนหนึ่งเกิดจากชนชั้นในระบบแพทย์และความไม่เป็นธรรม หากจะขยายความในระบบชนชั้นในระบบของแพทย์ คือปกติแพทย์ที่จบใหม่จะมีสตาฟฟ์คอยดูแล ซึ่งเป็นแพทย์เฉพาะทาง หรือแพทย์รุ่นพี่ ซึ่งระบบนี้แพทย์ที่อาวุโสจะเป็นคนดูแลและสอนแพทย์ที่จบใหม่ ในการดูแลคนไข้ จริงๆเป็นระบบที่ดี เหมือนรุ่นพี่สอนรุ่นน้อง แต่ในความเป็นจริง ไม่ใช่อย่างที่คิด แท้ที่จริงมันเป็นระบบศักดินา หรือระบบชนชั้น แทนที่รุ่นพี่จะสอน หรือช่วยรุ่นน้องทำงาน แต่กลับกลายเป็นปล่อยให้แพทย์จบใหม่ทำงานด้วยตัวเอง ประสบปัญหาด้วยตัวเอง ทำให้แพทย์ใช้ทุนถูกทอดทิ้ง หรือสตาฟฟ์ที่จบเป็นแพทย์เฉพาะทางใหม่ไฟแรงถูกสตาฟฟ์อาวุโสกดขี่ แพทย์ใช้ทุนทำงานที่สตาฟฟ์ไม่ทำ และสตาฟฟ์ที่อยู่ในระบบก็ใช้เวลาราชการในการกอบโกยเงิน เช่น การเปิดคลินิก เป็นต้น หรือเมื่อแพทย์ใช้ทุนทำงานผิดพลาด เพราะสตาฟฟ์ไม่ได้สอน ก็ด่าทอ เหมือนแพทย์ใช้ทุนเป็นอีกชนชั้น รวมถึงการที่แพทย์ตัวเล็กๆคนหนึ่งออกมาโวยวายว่า “เหนื่อย” ก็จะโดนชนชั้นอาวุโส พูดออกมาว่า “สมัยก่อนหนักกว่านี้ […]
หมาและไข่หมา เพื่อควบคุมโรคพิษสุนัขบ้า
หมอยังคงเป็นหมอรักษาคนเหมือนเดิมนะครับ แต่ที่เราต้องทำงานสนิทแนบแน่นกับคุณหมอสัตวแพทย์ เนื่องจากโรคที่เกิดในคนมากต่อมาก ที่สำคัญคือ โรคพิษสุนัขบ้า เป็นโรคที่นำโดยสุนัข และการที่เรามัวแต่รับมือแก้แต่ปลายเหตุ ซึ่งแก้ก็ไม่ได้เพราะถ้าคนไข้มีอาการจะเสียชีวิต ยาฉีดไข่ (อัณฑะ) หมาตัวผู้ โดยทำให้เป็นหมันตลอดชีวิตใช้เวลาเพียง 2 นาที ไม่ต้องฉีดยาซึมหรือให้ยาสลบ ไม่ต้องกักขังหลังฉีด และได้ผลในเวลาประมาณ 1 เดือนครึ่ง หรือ 2 เดือน ซึ่งอาจจะเร็วกว่านั้นเพราะตัวอสุจิมีจำนวนน้อยลงและวิ่งไม่เก่งหรือไม่มีหาง และต่อมาไม่ผลิตอสุจิ แต่ยังคงความเป็นชายชาตรี แม้จะลดความก้าวร้าวไปบ้าง และก็ไม่เสียรูปทรง ไม่อ้วนตุ๊อย่างเช่น การผ่าตัดไข่ทิ้งทั้ง 2 ลูก การที่เรามีหมายั้วเยี้ยตามถนนหนทาง วัด ตลาด ที่ชุมชน ดังที่เห็นในปัจจุบัน เป็นเรื่องที่น่ากลัวอย่างยิ่ง เพราะถ้ามีหมาเพียงตัวเดียว มีเชื้อพิษสุนัขบ้าก็จะแพร่โดยการกัดเพื่อนหมาด้วยกันไปหมด ทั้งนี้ โอกาสหมาที่ถูกกัดจะกลายเป็นบ้าตามกันมีสูงอาจถึงครึ่งต่อครึ่ง โดยแต่ละตัวจะแสดงอาการ “บ้า” วิ่งกัดไปทั่ว ระยะเวลาไม่จำเป็นต้องตรงกัน เช่น บางตัวแสดงอาการใน 1 เดือน ในขณะที่ตัวอื่นๆ 2-3-4 เดือนก็ได้ และเป็นที่มาว่าหมาบ้าไม่จำเป็นต้องพบในหน้าร้อน หน้าฝน หน้าหนาว ก็เป็นบ้าได้หมด […]
พิชิตสมองเสื่อมด้วยยาแก้ไอ
พูดไปแล้ว เป็นเรื่องจริงไม่ใช่เรื่องโกหก อิงนิยาย แต่เกิดขึ้นแล้ว และถือว่าเป็นข่าวดีในปี 2023 นี้ และที่หมอจะนำมาเรียนให้ทราบในอันดับต่อๆไป ก็จะมีข่าวดีอีกหลายเรื่อง ในการพิชิตสมองเสื่อม ทั้งนี้ โดยที่ต้องรู้เร็วตั้งแต่ต้น แม้ตั้งแต่ยังไม่มีอาการ หรือมีอาการเพียงน้อยนิด ก็สามารถป้องกัน ชะลอและรักษาให้ย้อนกลับมาเป็นปกติหรือเกือบปกติได้ สมองเสื่อมที่ว่านี้เกิดจากโปรตีนพิษบิดเกลียว (misfolded protein) ที่มีชื่อต่างๆ นานาและทำให้เกิดโรคที่เรารู้จักกันดี ตั้งแต่โรคพาร์กินสัน อัลไซเมอร์ และสมองเสื่อม ที่มีชื่อหรือที่หมอเรียกว่ายี่ห้ออื่นอีกมากมายหลายชนิด ปัจจุบันเราทราบกันดีแล้วว่า วิธีการที่จะป้องกันไม่ให้อาการของสมองเสื่อมโผล่ขึ้น แม้ว่าจะมีโปรตีนพิษเหล่านี้อยู่ในสมองแล้วก็ตาม ซึ่งขณะนี้เราสามารถตรวจจากเลือดได้แล้ว โดยไม่จำเป็นต้องเจาะน้ำไขสันหลัง หรือไปทำคอมพิวเตอร์สนามแม่เหล็กเอ็มอาร์ไอร่วมกับการตรวจทางเวชศาสตร์นิวเคลียร์เพ็ทสแกน กระบวนการเหล่านี้ได้แก่การควบคุมอาหาร เข้าใกล้มังสวิรัติ งดแป้ง งดเนื้อสัตว์บก หันมาบริโภคปลาและยังได้โปรตีนเพิ่มจากถั่ว ดังที่หมอได้ย้ำมาตลอดในทุกบท และกิจกรรมทำให้สมองขยันตลอด ซึ่งไม่ใช่เป็นเพียงแต่เล่นเกมซึ่งไม่ได้ช่วยอะไรมาก แต่ต้องเป็นกิจกรรมที่มีการโต้ตอบใช้ความคิด มีการวางแผน ยกตัวอย่างเช่น เล่นไพ่กินเงินหรือเต้นรำกับคู่เต้น ร้องเพลงใหม่ให้ไม่คร่อมจังหวะและเสียงไม่หลง อีกทั้งแน่นอนคือการออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอไม่นั่งทอดหุ่ยเนือยนิ่ง รวมทั้งตากแดด ไม่ใช่ไปกินวิตามินดีซึ่งอาจมีส่วนช่วยได้เพียงน้อยนิดเมื่อเทียบกับแดด กระบวนการเหล่านี้ สามารถปฏิบัติได้โดยไม่เสียเงิน และต่อจากนี้ สามารถควบคู่ได้กับยาพื้นๆที่ใช้กันมานานแสนนานแต่โบราณ ที่เราจัดเป็น repurpose drug โดยที่ยาเหล่านี้ใช้ในจุดประสงค์อื่นแต่มีการค้นพบว่าสามารถออกฤทธิ์ในการต่อต้านกลไกของโรคอื่นๆได้ […]
ต้องรู้เป็นสมองเสื่อมหรือไม่…แต่เนิ่นๆ
สมองเสื่อมมีหลายยี่ห้อแล้วแต่ชนิดของโปรตีนพิษบิดเกลียว ที่จะมีทางวิ่งไปยัง สมองส่วนต่างๆไม่เหมือนกัน ดังนั้นทำให้อาการที่ปรากฏขึ้นนั้น มีความผิดแผกแตกต่างกันได้ แต่ทั้งนี้ กลไกการเกิดและการทำลายสมองนั้นใกล้เคียงหรือเหมือนกัน ที่ทั่วโลกรู้จักก็คือยี่ห้อ อัลไซเมอร์ และพาร์กินสัน โดยที่โรคแรกนั้น ปรากฏอาการออกมาในรูปของความจำและดำเนินไปเรื่อยจนสูญเสียความมีเหตุมีผล การตัดสินใจ การพูดจา สื่อสารติดต่อ การทำงาน การใช้ชีวิตประจำวัน และเกิดอารมณ์แปรปรวนต่อเนื่องไป จนกระทั่งนอนติดเตียง พาร์กินสันนั้น ปรากฏอาการออกมาในรูปของการเคลื่อนไหวผิดปกติ เกร็งซีกใดซีกหนึ่งก่อน และลามไปทั้งตัว โดยจะมีสั่นมากหรือน้อยก็แล้วแต่ จนสูญเสียการทรงตัวและจบลงที่นอนติดเตียง ทั้งนี้ ทั้งสองโรคนั้นอาจจะเกิดในคนเดียวกันได้ (co-pathology) การที่ต้องรู้แต่เนิ่นๆ หมายความว่า รู้ตั้งแต่มีอาการน่าสงสัยแม้แต่จะเพียงเล็กน้อยก็ตาม รวมทั้งถ้ามีคนในครอบครัวเป็นสมองเสื่อม และจนกระทั่งในปัจจุบัน ปี 2023 ทุกสำนักมีความเห็นตรงกันว่า ยิ่งรู้เร็วตั้งแต่ยังไม่มีอาการใดๆทั้งสิ้น จะได้เปรียบโดยที่ต้องทำการป้องกันชะลอ ไม่ให้ลุกลามไปได้ ทั้งนี้ การสู้กับโรคมีได้ทั้งสองแบบก็คือโปรตีนพิษ ยังคงอยู่ในสมอง แต่อาการไม่แสดงออกและยังดูเหมือนเป็นคนปกติอยู่ และในแบบที่สองที่ยิ่งดีใหญ่ ก็คือโปรตีนพิษเหล่านี้ถูกทำลายหรือถูกขับทิ้งออกไปได้ และแน่นอน อาการไม่ปรากฏ การที่ยิ่งรู้เร็วยิ่งดี จะนำไปสู่การปรับตัว มีวินัยอย่างเข้มข้น โดยประกอบไปด้วย การต้องออกกำลัง ไม่ว่าจะเป็นแบบหนัก แบบคาร์ดิโอ หรือตามสังขารตามอายุ […]
พิชิตสมองเสื่อมด้วยยานอนหลับ
ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมาเราได้รับทราบและเรียนรู้ว่ามีอะไรบ้างที่ควรทำและไม่ควรทำ ตั้งแต่เรื่องการกินอาหาร ชนิดของอาหารและยาที่ไม่ควรใช้โดยเฉพาะที่เป็นเพียงยาที่บรรเทาอาการรักษาปลายเหตุและเมื่อใช้นานไป จะเกิดผลร้าย รวมทั้งเมื่อไปควบรวมกับยาตัวอื่นจะเกิดปรากฏการณ์หายนะทางสุขภาพ หัวใจวาย อัมพฤกษ์ เส้นเลือดตัน อาการทางสมอง ตัวอย่างเช่น การคั่งของสารซีโรโทนิน เป็นต้น และนอกจากนั้นยาที่เคยใช้กันมานานที่เราเรียกว่ายาบ้านๆ ยาเบาหวาน metformin และ thiazolidinediones กลับมีภาษีดีกว่ายารุ่นใหม่ที่ราคาแพง ทั้งนี้โดยที่นอกจากคุมเบาหวานได้แล้วยังลดความเสี่ยงของการเกิดสมองเสื่อมได้อีกด้วย และเลยไปถึงยาลดความดัน ที่อยู่ในกลุ่ม กระตุ้นตัวรับ AT II โดยที่ยาเหล่านี้ยังใช้ได้ผลดีในการควบคุมความดัน หมดสิทธิบัตรราคาถูก และยังสามารถลดความเสี่ยงของสมองเสื่อมได้ เหล่านี้สามารถหาได้ในคอลัมน์สุขภาพหรรษาโดยหมอดื้อ หนังสือพิมพ์ไทยรัฐ ในตอนที่ผ่านมาเราได้กล่าวถึงการป้องกันชะลอและรักษาโรคสมองเสื่อมโดยใช้ยาแก้ไอ ละลายเสมหะที่ชื่อว่า ambroxol…และในตอนนี้จะมียาอีกกลุ่มซึ่งแท้จริงแล้วเป็นยานอนหลับแต่เป็นกลุ่มพิเศษที่ไม่ได้ใช้กันแพร่หลายอย่างในตระกูลของ benzodiazepine หรือกลุ่ม melatonin ซึ่งไม่มีผลในการช่วยเรื่องสมองเสื่อมแม้แต่ melatonin เองก็ตาม และในกลุ่มแรกนั้นยังสุ่มเสี่ยงกับการติดยา หยุดไม่ได้จนกระทั่งถึงต้องเพิ่มปริมาณขึ้นไปเรื่อยๆ กลุ่มใหม่ที่ว่านี้ จัดอยู่ในตระกูลต้าน Orexin โดยที่เป็นไปได้ว่าการที่หลับลึกโดยตัวของมันเองแล้วก็ทำให้ระบบระบายขยะในสมองที่เรียกว่า glimphatic system ซึ่งคล้ายกับระบบน้ำเหลืองและเอาขยะไปทิ้งนอกสมองโดยผ่านทางเส้นเลือด ทำงานได้ดีขึ้น กลุ่มที่ทำการศึกษา เรื่องยานอนหลับประเภทพิเศษนี้ มาจากคณะทำงานทางด้านสมองและประสาทวิทยา ของ Washington University school of medicine […]
